लाभले आम्हास भाग्य

"                          सोमवारपासून काही दिवंस सुट्टी घ्यायचं नक्की केलं होतं,घरी निघणार होतौ...पुढील आठवड्यात काही सर्जरीज होत्या पोस्ट केलेल्या ,त्या आता माझी सहयोगी डाॅक्टर करेल..तर आज दोन पेशंट त्यांचे रीपोर्ट दाखवायला आले असता, तसं त्यांना सांगितलं की मी नाहिये ऊद्यापासून दुसर्‍या डाॅक्टर मॅडम आहेत, त्या करतील आपलं आॅपरेशन...
                            तर त्यातली ऐक रडायलाच लागली..पश्चिम बंगालची पेशंट,लग्नानंतर मुंबईत आलेली,धड हिंदी बोलता येत नव्हतं..मराठी किंवा ईंग्रजी बोलणं तर लांबची गोष्ट, समजंत ही नाही तिला...याआगोदर चार वेळा प्रेग्नन्सी राहूनदेखील काही ना काही कारणाने abortions झालेली...blood pressure जास्त,thyroid च्या तपासण्या बिघडलेल्या आणि हे ईतकं कमी होतं म्हणून की काय घरी अठरा विश्व दारिद्र्य,नवरा दारूडा कुठेसा वाळू ऊपसायला जायचा...
                             पण ही मात्र समझदार होती...नवर्‍याच्या खिशातून अलगंद पैसे काढून स्वतःच्या केसपेपरला वाचवून ठेवायची..वेळच्यावेळी दाखवायला येणार..रात्री दहा बारा कितीही वाजता blood pressure मोजायला बोलवा ,अगदी वेळेत यायची...ऐक मूल होऊद्या नीट डाॅक्टर ..!! बाकी काहीच नको म्हणायची...बाहेर कुठे दाखवायची ऐपंत नाही,ईथेच जेवढं होईल तेवढे ऊपचार करा...प्रयत्न करूयात ..!!  बघू काय होतंय..?? म्हणून ऊपचार सुरू केले...काही महागाची औषधे द्यावी लागणार होती...कधी स्वतःकडील दिली, तर कधी Medical Representative लोकांना बोलवून ती सगळी त्यांना sponsor करायला लावली..,बघता बघता दिवस पूर्ण झाले...blood pressure चा त्रास असल्यामुळे व ईतर गोष्टी बघून डिलिवरी आॅपरेशनद्वारे करावयाचं नक्की केलं...तसं तिला सांगितलं...खूष होती बिचारी..
                                  सोमवारची तारीख ठरली होती,पण नेमकं सुट्टीसाठी सोमवारीच घरी जाणं ठरलं...आज तसं बोलून दाखवलं ,तर रडायलाच लागली...म्हणाली की ,' सर तसं असेल तर मग आजंच करा,किंवा तुम्ही आल्यावर करा मी वाट पाहीन....!! 'मी समजावून पाहिलं की , दुसरे डाॅक्टरही चांगले आहेत,त्यांच्याकडून करून घे,चांगलंच होईल तेही..पण अगदीच गयावया करायला लागली...ऐव्हाना डोळ्यांत पाणी भरलेलं...बंगालीमधून काही बाही बोलून विनवण्या करीत होती...मी दरडावून सांगितलं , ' प्रत्येकाप्रमाणे सुट्ट्या अॅड्जस्ट करावयाच्या म्हटलं, की मग आम्ही सुट्या घ्यायच्या तरी कधी आणि कशा..?? ' आणि सिस्टरना सांगितलं,' यांना बाजूला करा आणि पुढचा पेशंट आतमधे पाठवा...!!" तशी पाणावलेले डोळे घेऊन मग opd  बाहेर जाऊन बसली..
                                opd संपवून मी निघालो ward चा राऊंड घ्यायला,तर ही तिथेच बसलेली..मला पाहीलं आणि ऐकदम पायाच पडली..काय बोलावं काहीच सुचेना..वरकरणी कितीही कडंक वाटंत असलो तरी ऐखाद्याची आगतिकता माझ्याच्यानं पहावली जात नाही...म्हटलं,या हिच्या आगतिकतेपेक्षा माझी सुट्टी जास्त महत्वाची आहे का...??  ' बरं ठीक आहे,हो अॅडमीट रविवारी संध्याकाळी , बघूयात कसं काय जमतंय ते..!! '  हाताखालच्या ज्युनिअर डाॅक्टरला सांगितलं ऊर्वरीत तपासण्या करायला...रविवार संध्याकाळचे बाहेर जाण्याचे सारे प्लॅन्स रद्द केले आणि रात्री ऊशीरा जागून केलं सीझर...आॅपरेशन ऐकंदरीत चांगलंच झालं...कधी नव्हे ते तिचा नवराही आलेला,दोघांनी हात जोडून धन्यवाद दिले आणि त्यांच्या सद्भावना सोबंत घेऊन मी सुट्टीवर निघालो..
                                    जेंव्हा डाॅक्टर व्हायचं ठरवलं ,तेंव्हा काही मोजके प्रथितयश डाॅक्टर डोळ्यांसमोर होते,त्यांना मिळणारा आदर,त्यांनी कमावलेला पैसा दिसंत होता...त्यामागील त्यांची मेहनंत मात्र दिसंत नव्हती...आज स्वतः डाॅक्टर झाल्यावर कळतंय,की हे वाटंत होतं, दिसंत होतं , तितकं सोप्प नाहिये...कित्येकदा रूग्णांसाठी तुमचे स्वतःचे निर्णय बदलावे लागतात,रात्र रात्र जागावं लागतंय ..केवळ त्यांनी टाकलेल्या विश्वासापोटी...!! आज मान मिळतोय,आदर मिळतोय...ऊद्या कदाचित पैसाही मिळेल पण त्यासाठी अमाप कष्ट करावे लागणार आहेतंच...
पण खरं सांगु का...?? त्रासात असलेला रूग्ण आपल्यामुळे बरा होऊन उपचार संपवून हसंत खेळंत जेंव्हा घरी जातो ना,  तेंव्हा मिळणारा तो आनंद हे सगळे कष्ट सोसण्याची ऊमेद अलगंद देऊन जाते.....

                                               -©- निरागस

                            

शिवाजी अंडरग्राऊंड ईन भीमनगर मोहल्ला

                                बर्‍याच दिवसांपासुन ऐकून होतो या नाटकाबद्दल,मला आजही आठवतंय.., सहा वर्षांपूर्वी जेंव्हा हे नाटंक रंगभूमीवर आलं,त्यावेळी काही प्रमाणात वादंग निर्माण झालेच होते,त्यावर मग दिग्दर्शक नंदू माधव,लेखंक राजकुमार तांगडे यांच्या मुलाखती व दिली गेलेली स्पष्टीकरणं ऐकून ऐकंदरीतंच खूप ऊत्सुकता निर्माण झाली होती नाटकाबद्दल..पण त्याकाळात  कोल्हापूरला काही हे नाटंक  आलं नाही व नंतर मी व्यस्त होऊन गेलो आणि नाटंक  काहीसं माझ्या स्म्रुती पटलामागे गेलं... काल मुंबईत मित्राकडून कळलं की नाटंक होणार आहे माटुंग्याला, मग मात्र वेळात वेळ काढून नाटंक पहायला गेलो...बर्‍याच लोकांनी ऐकलेलं असेलंच नाटकाबद्दल,तर काहींनी मुद्दामहून विनंती केली नाटकाबद्दल लिहिण्याची ,म्हणून केलेला हा प्रपंच...
                                  तर ऐकंदरीत नाटंक तुफान जमलंय...दोन अंकी असलेलं हे नाटंक सुपीक दिग्दर्शनामुळे अक्षरशः मनावर गारूड घालतं..नाटकाच्या लेखनाबद्दल माझे काही आक्षेप आहेतं,ते मांडीनंच मी पुढे, पण तरीही संहितेतील काही ढोबंळ  चुका सोडल्या ,तरी लेखंनही चांगलंच म्हणावं लागेल..आता येऊया नाटकातील पात्रांकडे..शिवाजी महाराजांना त्यांच्या विचारांसहित देवलोकी घेऊन ये, असं सांगून ईंद्रदेव यमाला प्रुथ्वीलोकावर पाठवतो आणि त्यांना शोधता शोधता यमाला कोणकोणत्या दिव्यांना सामोरं जावं लागतं,ते या नाटकात ऊद्ध्रुत करण्यात आलंय..राजांचं नाव वापरून राजकारण करणारे,पैसे कमावणारे लोक कसे भेटतात,शिवाजी महाराज हा विचार जातीभेदाच्या पलीकडे जाऊन समाजामधे किती दूरवर रूजला आहे,हिंदू,मुस्लिम,बौद्ध सारेच लोक या लोकराजाला कसं आपलं मानतात हे पटवून सांगण्याच्या  अवतीभोवती या नाटकाची संहिता फिरते...          
                                 काही मोजक्या ईतिहासकारांनी शाहिस्तेखान,अफजलखान,बाजीप्रभू देशपांडे,पन्हाळा,राजगड,राज्याभिषेक ईतक्याच स्वतःच्या फायद्याच्या गोष्टींपुरता ईतिहास रंगवून सांगितला..समर्थ रामदास महाराजांचे गुरू,दादोजी कोंडदेव महाराजांचे प्रशिक्षक वगैरे असत्य गोष्टी नकळंत ईतिहासाच्या नावाखाली आमच्या माथी मारल्या गेल्या आणि शिवा काशीद,ईब्राहिम खान,सिद्धी हिलाल यांना केवळ अनुल्लेखानं मारलं गेलं...महाराजांचं धोरण हे मुस्लिमांविरोधात कसं होतं हे वारंवार ऐतिहासिक पुस्तकांतून ,अगदी शालेय पाठ्यपुस्तकांतूनही आम्हाला वरचेवर सांगण्यात आलं..या चुकीच्या लिखाणावर या नाटकाच्या माध्यमातून भाष्य करण्यात आलंय,भाष्य नव्हे ,तर आसूड ओढण्यात आलेत असं म्हणायलाही हरकंत नाही...शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरेंवर त्यांचं नाव न घेता केलेली टीकादेखील सभाग्रुहात खच्चून टाळ्या मिळवून गेली, यावरूनंच लोकांच्या या मोडतोड करून सांगितलेल्या ईतिहासाबद्दल भावना किती तीव्र आहेत हे स्पष्टपणे सांगतात....
                                     महाराजांचं नाव घेऊन केला जाणारा बाजार,राजकारण व खोटेनाटं महाराजांचं नाव घेऊन, त्यामागून रेटवला जाणारा राजकीय पार्ट्यांचा हिंदू अजेंडा काही आम्हाला नवीन नाही...या नाटकाच्या निमित्ताने त्यावर परखड मत मांडण्यात आलंय..आणि त्यात लेखकाला यशही आलंय..नाटकात दोन शाहीरांमधली जुगलबंदी दाखविण्यात आली असून,त्यातला ऐक शाहीर ऊच्चवर्णीय हिंदू,  तर दुसरा बौद्ध धर्माचा असुन ऊच्चवर्णीय शाहीराचे अतर्क्य व ईतिहासाला धरून नसलेले ऐतिहासिक दावे तो आपल्या अभ्यासू व्रुत्तीने कसे परतावून लावतो,त्याच्या बोलण्यावर घातली घेतलेली बंधनं झुगारून ,त्याच्या स्वतःच्या भीमनगर मोहल्यामधे तो ऊच्चवर्णीय शाहीराचं आव्हान लिलंया कसं परतावून लावतो हे खरंच खूप प्रेक्षणीय पद्धतीने रंगविण्यात आलंय..या सगळ्या झाल्या नाटकाच्या जमेच्या बाजू..आता तर्काला न पटणार्‍या बाजू..
                                  संपूर्ण नाटकाची थीम ब्राह्मणविरोधी असून,आमच्यावर ब्राह्मणांनी कसा अत्याचार केला व आमचं कसं शोषंण करण्यात आलं हा आणि हाच नाटकाचा गाभा आहे...शिवाजी महाराजांच्या ईतिहासाच्या विद्रुपीकरणाचं नाव पुढे करून, ब्राह्मण समाजावर थेट टीका करण्याची कोणतीही संधी लेखकाने वाया घालवलेली नाहि...शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरेंवर नाव न घेता केलेली टीका मी समजू शकतो,पण ऐवढ्या मोठ्या व्यासपीठावर हजारो लोकांच्या साक्षीने विशिष्ठ समाजाचं थेट नाव घेऊन टीका करणं माझ्यासारख्या जातीभेद न मानणार्‍या माणसाला पटलं नाही,आणि हे संपुर्ण नाटकात वारंवार झालं किंवा ठरवून करण्यात आलं...सामाजीक जीवनात जातीभेद करणं जर गुन्हा असेल, तर हे असं विशिष्ठ समाजाचं नाव घेऊन संपूर्ण समाजालाच दूषंण देणं तरी आपण कसं आणि का योग्य मानायचं..?? जातीयवादाचं हे ओगाळवाणं प्रदर्शन तुर्तास संविधानाच्या चौकटीत जरी बसंत असलं, तरी नैतिकतेच्या चौकटीत बसणारं नव्हतं...आपला मुददा बरोबर असेलही कदाचित ,पण व्यक्त होण्याची पद्धत काही ठिकाणी अतिशय चुकीची होती...अशाप्रकारची जातीयवादी टीका मराठ्यांवर केली असती ,तर निश्चित तोडफोड झाली असती,नाटंक बंद पाडलं असतं,ईतरांवर टीका केली असती तर भसाभस अॅट्राॅसिटीचे गुन्हे दाखल झाले असते,ब्राह्मण समाजावर नाव घेऊन थेट टीका करूनदेखील, हे नाटंक आज सहा वर्षै रंगभूमीवर आहे हा या समाजाचा समजूतदारपणा नक्कीच कौतुकास्पद म्हणावा लागेल..
                                  दुसरी गोष्ट, शिवरायांचं नाव घेऊन जसं राजकारंण केलं जातं, तितकंच किंबहूना त्याहून अधिक राजकारंण बाबासाहेबांचं नाव घेऊन केलं जातं,त्यावर दुर्दैवाने नाटकामधे ऐकही अवाक्षर काढण्यात आलेलं नाही..सगळ्याच जाती धर्मामधे महापुरूषांच्या नावावर चालणार्‍या राजकारणावर भाष्य करण्याची ऐक चांगली संधी लेखकाने या निमित्ताने वाया घालवली, असं मला वाटतं आणि त्यामुळेच काही काही ठिकाणी हे नाटंक मला अगदीच ऐककल्ली 'ब्राह्मण झोडा ' या चळवळीचा भाग वाटतं आणि म्हणूनंच ईतकं चांगलं नाटंक, आजही समाजातल्या सर्व थरांमधे सर्वदूर पोहोचलेलं नाही ,हे पहायला जमलेल्या लोकांवर ऐक नजंर टाकली की लगेच कळेल...शिवरायांच्या काळातील मुस्लिम समाजातील शूरवीर सरदारांची ऊदाहरणं देऊन मुस्लिम समाज हिंदूविरोधी नसल्याचा व शिवरायांची युद्धनीती ही मुस्लिमविरोधी नव्हती हे पटवून देण्यात मात्र लेखंक कमालीचा यशस्वी झालाय ही त्यातल्या त्यात जमेची बाजू...
                                      संभाजीमहाराजांना औरंगजेबाने हालहाल करून मारलं,त्याची कारणं वेगळी होती...त्यांची जीभ कापणे,कानात शिसं ओतणे,डोळे फोडणे या सार्‍या गोष्टी, त्यांचं व पर्यायाने त्यांच्यासाठी लढणार्‍या मराठी मावळ्यांचं मनोधैर्य खच्ची करण्यासाठी केल्या गेल्या...त्याचा वैदिक पद्धतीशी संबंध जोडणार्‍या विचारधारेचा प्रा संजय सोनवणींसारख्या अनेक ईतिहासकारांनी प्रखरतेने विरोध केलाय....ईतकं मोठं साम्राज्य हाकणारा मुस्लिम हुकुमशहा औरंगजेब संभाजीराजांचा खून काही तात्कालीन ब्राह्मणवर्गाचं ऐकून वैदिक पद्धतीने करेल, असा तर्क लावणं म्हणजे अगदीच ओढूणताणून शब्दांशी बुद्धिबळ खेळण्यासारखं आहे आणि याला कोणताही ऐतिहासिक पुरावा ऊपलब्ध नाही...चुकीचा ईतिहास खोडून काढणं गरजेचं आहेच ,पण ऐका चुकीच्या ईतिहासाला खोडण्यासाठी दुसरा चुकीचा ईतिहास पुढे रेटणं, ही अक्षम्य चूक या नाटकात लेखकाकडून झालीये...
                                 जाता जाता फक्त ऐवढंच सांगतो...चारशे वर्षांपुर्वी भारंत हा देश अस्तित्वात नव्हता,१५ आॅगस्ट १९४७ रोजी भारत नावाचा देश अस्तित्वात आला आणि २६ जानेवारी १९५॰ साली तो संविधानाने बांधला गेला...संविधानानुसार जातीभेद अमान्य असून प्रत्येक भारतीय नागरीकाला समान हक्क,अधिकार व कर्तव्ये बहाल करण्यात आली आहेत....१९४७  सालापुर्वी झालेल्या अन्यायाचा,शोषणाचा या देशाशी काहीही संबंध नाही. राजेराजवाड्यांची वर परलोकी भेट झाली की त्यांच्याकडून याचा हिशोब मागा...क्रुपा करून शेकडो वर्षांपूर्वी झालेल्या जुन्या हेवेदाव्यांची,झालेल्या हेळसांडीची ऊत्तरं या संघराज्यात शोधू नका...कारण यातून साध्य काहीच होणार नाही,ऊलंट जातीभेद वाढीस लागून आपापसातलं सौहार्द्य नष्ट होईल...

या सगळ्या जमेच्या व कमकुवंत बाजू असूनही नाटंक मात्र प्रेक्षणीय व आवर्जून पहाण्यासारखं मात्र नक्कीच झालंय...बघा तरं काय म्हणायचंय लेखकाला...!! its a real must watch..

                                             -©- निरागस